تأثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی بر فقر در ایران

چکیده: فقر از جمله مشکلاتی است که جوامع را در رسیدن به توسعه‏ی مطلوب و پایدار ناکام می‏گذارد. مسائل و مشکلات متعددی که در پی محرومیت و فقر پدید می‏آید، مبارزه با آن راضروری می‏نماید. از این‏رو، امحای فقر در دهه‏های اخیر جایگاه ویژه‏ای در سیاست‏گذاری‏ همه کشورها، به‏خصوص کشورهای در حال توسعه، پیدا کرده‏‏است. در ایران نیز از برنامه اول توسعه اقتصادی– اجتماعی بر کاهش فقر تأکید شده‏‏است. برای ریشه‏کنی فقر از جامعه نیاز است که شناخت نسبتاًدقیقی از پدیده فقر و عوامل موثر بر آن وجود داشته باشد. به دلیل اهمیت موضوع، در این مطالعه بعد از محاسبه خط فقر با روش 50 درصد میانگین مخارج، با استفاده از مدل لاجیت داده‏های تابلویی و ریزداده‏های طرح هزینه- درآمد خانوار در سال 1388، مهم‏ترین عوامل اقتصادی- اجتماعی اثرگذار بر فقر شناسایی شد. به‏این ترتیب پس از شناسایی فقرا و توصیف برخی از ویژگی‏های اقتصادی– اجتماعی خانوار فقیر، با در نظر گرفتن متغیرهای توضیحی سن و جنسیت سرپرست خانوار، سال‏های تحصیل وی، تعداد افراد باسواد، تعداد محصلین و تعداد افرادشاغل در خانوار، بعد خانوار، نسبت تعداد افراد دارای درآمد و سطح زیربنای محل سکونت، مدل مورد نظر این پایان‏نامه در دو منطقه شهری و روستایی برآورد گردید. نتایج برآورد مدل نشان داد مرد سرپرست بودن خانوار در منطقه شهری اثر معنی‏داری بر کاهش فقر دارد. اما در منطقه روستایی اثر معنی‏داری مشاهده نشد. همچنین متغیرهای سال‏های تحصیل و بعد خانوار و بیکاری سرپرست خانوار اثر معنی‏داری بر احتمال قرارگیری خانوار در دایره فقرا، در هر دو منطقه شهری و روستایی دارند درحالی‏که متغیرهای سال‏های تحصیل سرپرست خانوار، تعداد افراد باسواد و شاغل در خانوار می‏توانند از عوامل اثرگذار بر خروج خانوار از فقر باشند. علاوه بر این، تأثیر سن سرپرست خانوار بر فقرu شکل بوده‏است. یعنی در سال‏های جوانی و میان‏سالی احتمال خروج از فقر وجود دارد درحالی‏ که با کهولت سن و ورود به دوران پیری احتمال قرارگیری در دایره فقر افزایش می‏یابد.